Ιούδας Ο προδότης ή το τραγικό πρόσωπο του Θείου Σχεδίου

Ιούδας: Ο προδότης ή το τραγικό πρόσωπο του Θείου Σχεδίου;
Ανά τους αιώνες, το όνομα «Ιούδας» έγινε συνώνυμο της προδοσίας, της δολιότητας και της απόλυτης αποστασίας. Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ένας από τους Δώδεκα Μαθητές του Ιησού Χριστού, έμεινε στην ιστορία ως εκείνος που Τον πρόδωσε με ένα φιλί, παραδίδοντάς Τον στους σταυρωτές Του έναντι τριάντα αργυρίων. Όμως, πίσω από αυτή τη σκοτεινή πράξη διαφαίνεται μια πιο σύνθετη και τραγική μορφή — ένας άνθρωπος που, αν και φέρει το αιώνιο στίγμα της προδοσίας, ίσως ενσαρκώνει την πιο οδυνηρή θυσία μέσα στο Θείο Σχέδιο.
Ένας μορφωμένος και ευκατάστατος μαθητής
Οι γραφές και η εκκλησιαστική παράδοση δεν παρέχουν πολλές λεπτομέρειες για την προσωπική ζωή του Ιούδα πριν ακολουθήσει τον Ιησού. Ωστόσο, αρκετές μελέτες και αποσπασματικές μαρτυρίες τον παρουσιάζουν ως έναν μορφωμένο και ευκατάστατο άνδρα. Σε αντίθεση με άλλους μαθητές που ήταν ψαράδες ή εργάτες, ο Ιούδας φαίνεται να γνώριζε γραφή και αριθμητική, κάτι που ενισχύεται από τον ρόλο του ως «ταμίας» της ομάδας των μαθητών. Ανέλαβε δηλαδή να διαχειρίζεται τα χρήματα του κοινού βαλαντίου — ευθύνη που απαιτεί κάποια εξοικείωση με τα οικονομικά και τις συναλλαγές.
Η οικονομική του ευχέρεια επιβεβαιώνεται και από τη λογική σκέψη πως τα τριάντα αργύρια, για έναν πλούσιο και μορφωμένο άνθρωπο, δεν θα ήταν κίνητρο ικανό να τον οδηγήσει σε μια τέτοια πράξη προδοσίας. Αν λάβουμε υπόψη την αξία των αργυρίων στην εποχή εκείνη —ένα ποσό που αντιστοιχούσε περίπου στην τιμή ενός δούλου— γίνεται φανερό πως δεν ήταν μια «επαγγελματική» προδοσία, δεν υπήρξε δηλαδή συμφέρον. Το τίμημα ήταν, από οικονομική άποψη, ευτελές. Και όμως, αυτό το ποσό, τόσο συμβολικά όσο και θεολογικά, στάθηκε αρκετό για να τον σημαδέψει αιώνια.
Η τραγική ειρωνεία του Θείου Σχεδίου
Εδώ ξεκινά η βαθύτερη τραγικότητα του Ιούδα. Αν δεχτούμε, όπως πρεσβεύει η χριστιανική πίστη, ότι η σταύρωση του Ιησού ήταν προαποφασισμένο μέρος του Θείου Σχεδίου για τη σωτηρία του κόσμου, τότε δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί δίχως προδοσία. Ο Ιησούς έπρεπε να παραδοθεί, να συλληφθεί, να καταδικαστεί και να σταυρωθεί. Ο Ιούδας, λοιπόν, φαίνεται να ήταν το απαραίτητο «γρανάζι» αυτής της αλυσίδας. Δεν θα υπήρχε Ανάσταση χωρίς Σταύρωση. Και δεν θα υπήρχε Σταύρωση χωρίς την προδοσία.
Αν σε κάθε θεατρικό δράμα υπάρχει ο ήρωας, ο αντίπαλος και το μέσο που φέρνει την κρίση, ο Ιούδας ενσαρκώνει αυτό το μέσο. Όχι γιατί τον κατέλαβε απλώς ο διάβολος —όπως επίσης μαρτυρεί το Ευαγγέλιο— αλλά γιατί το ίδιο το Θείο Σχέδιο φαίνεται να τον προόρισε για αυτόν τον ρόλο. Κι αυτή είναι η ειρωνεία: ο Ιούδας δεν παρέκκλινε απλώς από την αρετή, αλλά έγινε εργαλείο μιας θεϊκής ανάγκης που, όσο τρομακτική κι αν μοιάζει, εξυπηρέτησε τον σκοπό της σωτηρίας.
Δεν τον δικαιολογούμε, αλλά…
Δεν πρόκειται εδώ να δικαιολογηθεί η πράξη του Ιούδα. Ούτε και ο ίδιος την άντεξε. Η μεταμέλειά του ήταν τόσο έντονη, ώστε – σύμφωνα με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο – επέστρεψε τα αργύρια και αυτοκτόνησε. «Ημάρτησα παραδούς αίμα αθώον», ομολογεί με συντριβή. Η απόγνωσή του δεν ήταν απλή τύψη· ήταν απόλυτη κατάρρευση, πλήρης διάλυση της ψυχής μπροστά στο μέγεθος της πράξης του. Δεν επιζήτησε άφεση, ούτε αναζήτησε τη συγχώρεση του Δασκάλου του· επέλεξε τον θάνατο.
Αυτή η πράξη όμως δεν είναι αδιάφορη. Αντιθέτως, ανοίγει ένα δύσκολο αλλά αναπόφευκτο θεολογικό ερώτημα: μπορεί κάποιος που έγινε «μέσο» στο σχέδιο της σωτηρίας να αποκοπεί αιώνια από αυτήν; Μπορεί το εργαλείο της θεϊκής ανάγκης να μείνει για πάντα εκτός της αγάπης του Θεού; Αν ο Πέτρος αρνήθηκε τρεις φορές και συγχωρήθηκε, μήπως το τέλος του Ιούδα μάς καλεί όχι να τον εξαγνίσουμε, αλλά να σκεφτούμε την τραγικότητα του ρόλου του;
Το ανθρώπινο τίμημα του θείου
Η υπόθεση του Ιούδα είναι το σημείο όπου το θείο αγγίζει το ανθρώπινο με τον πιο σκληρό τρόπο. Ένας άνθρωπος που περπάτησε μαζί με τον Ιησού, που Τον άκουσε, Τον είδε, Τον άγγιξε· και όμως, η καρδιά του στράφηκε αλλού. Όμως και αυτή η «στροφή», ίσως δεν ήταν επιλογή αλλά αποστολή. Ίσως, ο Ιούδας να κουβαλούσε το βαρύτερο φορτίο απ’ όλους. Όχι εκείνο της προδοσίας, αλλά της συμμετοχής στο δράμα της σωτηρίας με τον πιο επώδυνο ρόλο.
Είναι εύκολο να δαιμονοποιήσουμε τον Ιούδα. Χρειάζεται, όμως, περισσότερο θάρρος να δούμε τη μορφή του ως ένα κάτοπτρο της ελεύθερης βούλησης, της μεταμέλειας και της μοιραίας συμμετοχής σε κάτι μεγαλύτερο από τον ίδιο. Δεν ήταν άγιος, αλλά δεν ήταν απλώς και «ο κακός της ιστορίας». Ήταν μια σπαραχτική ανθρώπινη φιγούρα που ίσως φώναζε σιωπηλά: «Κάποιος έπρεπε να το κάνει».
Τελικά, ποιος ήταν ο Ιούδας;
Ήταν ένας προδότης. Ήταν και ένας άνθρωπος. Ήταν ίσως ένας ακούσιος φορέας του Θείου Σχεδίου, που κατέληξε συντριμμένος από το ίδιο το βάρος της συμμετοχής του σε αυτό. Δεν μας ζητείται να τον συγχωρήσουμε — δεν έχουμε αυτή την αρμοδιότητα. Αλλά ίσως μας ζητείται να στοχαστούμε πάνω στη φύση του κακού, στον ρόλο της ανάγκης και στο τίμημα του να είσαι εκείνος που «έπρεπε να το κάνει».
Κι αν ο Χριστός, λίγο πριν τον φιλήσει ο Ιούδας, του είπε «Φίλε, γι’ αυτό ήρθες;», ίσως αυτή η λέξη – φίλε – να είναι η πιο συγκλονιστική μαρτυρία για το αίνιγμα της προδοσίας και της συγχώρεσης. Ίσως εκεί, στο βλέμμα του Διδασκάλου προς τον προδότη, να υπάρχει μια θλίψη πιο βαθιά και από τον θάνατο: η αναγνώριση πως ακόμη κι αυτός ο άνθρωπος, μέχρι τέλους, ήταν μέρος του σχεδίου της αγάπης.
Κλείνοντας, ως απλός άνθρωπος —όχι θεολόγος ούτε μελετητής των Ιερών Κειμένων— λέγω τούτο:
Ο Ιησούς Χριστός, που είναι η ίδια η Αγάπη, ο Θεός της απέραντης κατανόησης και συγχώρεσης, είμαι βέβαιη πως συγχώρεσε τον «προδότη» Του· αυτόν που χαρακτηρίσαμε «κακό άνθρωπο». Γιατί ακόμη κι εκείνος, με τον δικό του τρόπο, Τον υπηρέτησε. Με τρόπο διαφορετικό, ίσως ανάρμοστο· αλλά δίδαξε πως κανείς δεν είναι «άχρηστος» στα μάτια του Θεού.
Ακόμα και οι «κακοί» Τον υπηρετούν —με τρόπο που ίσως δεν καταλαβαίνουμε— και Εκείνος τους αγαπά και αυτούς. Πριν λοιπόν πέσουμε εύκολα στην κατάκριση για τους «προδότες», τους «σταυρωτήδες», τους «κακούς» κάθε εποχής, ας αναρωτηθούμε:
Τι σκοπό εξυπηρετούν; Τι έρχονται να μας διδάξουν; Και, κυρίως: εμείς είμαστε καλύτεροι;
Τροφή για σκέψη.

το άρθρο το ακούτε και το βλέπετε εδώ με υπότιτλους στα ελληνικά για τους έχοντες θέματα ακοής: